Wavemaker Story #2 - Elena Lievens

Wie is Wavemaker Elena Lievens?

Elena Lievens is beleidsmedewerker duurzaamheid aan Arteveldehogeschool in Gent. Daarnaast is ze ook als onderzoeker met topics binnen dit thema bezig. Bovendien is ze mede-oprichter van ProVeg, de organisatie die zich inzet voor plantaardige voeding, bekend van o.m. de Veggie Challenge.

Elena op Linkedin

“De impuls om in te zetten op meer plantaardige voeding kwam uit twee hoeken. Enerzijds stelden we in 2019 vast via een carbon-footprint-meting dat de drie grote ‘olifanten in de kamer’ mobiliteit, energie én voeding zijn. Om onze CO2-uitstoot te reduceren willen we die prioritair aanpakken met een ambitieus klimaatplan. Anderzijds is de Arteveldehogeschool enkele jaren geleden ingestapt in de Green Deal ‘Eiwitshift op ons bord’. Dat bleek een extra hefboom om veranderingen in gang te zetten rond voeding.”

Meer plantaardig

“Onze ambitie is: tegen 2030 47% minder CO2-uitstoot en klimaatneutraal tegen 2050. Vertaald naar ons voedingsaanbod gaan we voor minstens 60% plantaardig aanbod in het studentenrestaurant tegen 2030 en 100% plantaardige catering voor de medewerkers tegen 2027.

Waarom 100% plantaardig voor interne recepties, vormingen of events? De Green Deal ‘Eiwitshift op ons bord’ streeft naar een voedingspatroon van 60% plantaardige en 40% dierlijke eiwitten. Dat komt neer op ‘halfhalf’, op een week bekeken. Maar wij bieden maar vijf van de zeven dagen maaltijden aan. Dus om met een eiwitshift echt onze CO2-uitstoot te verminderen, moeten we een tandje bijsteken. We zijn trouwens de eerste hogeschool die de catering voor medewerkers volledig plantaardig maakt, iets waar ik heel fier op ben.

Voor de 60% in de studentenrestaurants startten we trouwens niet van nul. Een dagelijks vegetarisch aanbod was er al. En nu en dan hebben we extra ingezet op verrassend lekkere gerechten vol plantaardige ingrediënten, zoals een dessert met kikkererwtenkookvocht tijdens de Week van de Peulvrucht of een hybride worst. Met de Veggie Challenge in maart maakten studenten met een ‘vegetarische spaarkaart’ kans op een prijs, zoals een etentje voor twee bij Greenway.”

“De enorme kracht van de whole institution approach is dat het draagvlak voor gedragsverandering veel groter wordt. De bekendheid en positieve connotaties van plantaardige voeding groeien elke dag.”

Vanuit ieders perspectief

“Een Green Deal vereist dat je samenwerkingen en acties opzet. Je kan niet perfect inschatten wat gaat werken op vier jaar, dus het is goed om véél initiatieven te nemen, zonder de concrete uitkomst al te formuleren. Daarom zijn we van bij het begin gegaan voor de ‘whole institution approach’, een aanpak die het mogelijk maakt om vanuit elk deel van de organisatie aan de eiwtshift te werken: onderzoek, onderwijs, personeel, infrastructuur, partnerships …

Zo hebben we in eerste instantie meegewerkt aan lopende onderzoeken rond voedingskeuzes, bijvoorbeeld de Luisterende Tafel. In ons studentenrestaurant werd ook onderzoek gedaan naar transparante nudges door KULeuven. Zo bouwden we expertise op en trokken we na een tijd ook zelf onderzoeksprojecten zoals KIKET, rond de lokale teelt van kikkererwten. Binnen deze brede samenwerking met experts, landbouwers en een supermarktketen zijn we er zelfs in geslaagd om biofalafelnuggets en hummus in de rekken van de supermarkt te brengen. Alle betrokken partners zijn vragende partij om dit verder te ontwikkelen, want de consument blijkt interesse te hebben, dat heeft ons onderzoek bewezen.

Ook studenten worden al jaren meegenomen in dit verhaal. Ze krijgen lessen over plantaardige voeding, kunnen stage volgen bij producenten, maken bachelorproeven hierrond. Zo geraken docenten vanzelf betrokken. De enorme meerwaarde en kracht van de whole institution approach is dat het draagvlak voor een gedragsverandering als de eiwitshift veel groter wordt. Niet van de ene dag op de andere, maar elke dag pikken meer mensen iets op, de bekendheid en positieve connotaties groeien. Ons klimaatplan is uiteindelijk ondertekend door het bestuur, de studentenraad én vertegenwoordiging van het personeel. Iedereen wil zich engageren om hieraan mee te werken.”

Uitkijken naar de heropening

“Op dit moment is onze kantine gesloten voor verbouwingswerken. We zitten op onze honger om onze inzichten om te zetten in de praktijk, om studenten meer te laten kiezen voor plantaardig. We hebben natuurlijk heel wat inzichten opgebouwd doorheen de voorbije jaren, om een cateringbeleid vorm te geven waarin meer mensen voor plantaardige gerechten kiezen.

Dinsdag Veggiedag
Vroeger hadden we op Donderdag Veggiedag een groter aanbod vegetarische gerechten: pasta, salad bar, broodjes, dagsoep … Voor gezinnen kan die donderdag werken, maar voor een studentenrestaurant blijkbaar niet. Dinsdag is net onze topdag, dan komen er de meeste studenten eten. De kliekjes van thuis zijn op, er is nog budget. En op dinsdag zijn er meer lessen op campus Kantienberg dan bijvoorbeeld op woensdag of vrijdag. Het zou dus interessant kunnen zijn om het plantaardig aanbod nog meer in de verf zetten op dinsdag en de vegetarische gerechten op donderdag en vrijdag goedkoper te maken.

Plantaardig prio
We beseffen nu dat we de vegetarische optie niet apart, als laatste op het menu moeten presenteren. Meer zelfs, we moeten dat woord ‘vegetarisch’ vermijden bij de verkoop van onze maaltijden. Dat vegetarische gerecht is evenwaardig aan de andere, het staat er gewoon tussen, en liefst als eerste. Er mag bovendien wat vaker ‘keuze van de chef’ bij.

Toppers met een twist
Net zoals we kijken naar de dag met de meeste verkoop, kijken we ook naar de gerechten die het beste verkopen. Spaghetti is heel populair bijvoorbeeld, en de stap naar spaghetti met plantaardige ingrediënten is dan niet zo groot.

“Het is beter om 1.000 flexitariërs te creëren dan twee die-hard vegans.”

Food for thought voor klimaatactie

1. Stellen stappen vooruit niet uit

“Bij de opmaak van ons klimaatplan klonk het vaak: “Zou je dat eerst niet opnieuw meten? We baseren ons op cijfers van voor corona, dat zijn maar aannames.” Maar die reactie geeft uitstelgedrag. Meten is weten, ik begrijp de reflex als onderzoeker. Maar exacte cijfers doen er niet toe als je weet wat je grote, aan te pakken problemen zijn, zoals catering. Dus geen reden om te wachten met acties.

Een ander voorbeeld: al is het studentenrestaurant nu tijdelijk gesloten, ondertussen zitten we natuurlijk niet stil. Ter promotie van de Veggie Challenge organiseren we nu bijvoorbeeld kookworkshops voor studenten, zetten we een vrolijke vegan foodtruck voor de deur, zetten we studenten in als influencers op Instagram,… Je kan àltijd iets doen.

2. Hapje voor hapje

Bouw gradueel op. Dit jaar doen we dit, volgend jaar pas dat. Dat stelt mensen gerust, en geeft hen tijd om zich aan te passen aan verandering, binnen een positief verhaal. Zo krijg je veel meer mensen mee en wordt het draagvlak groter.

Bijvoorbeeld, de catering van personeel zal niet van vandaag op morgen volledig plantaardig zijn. Nu stimuleren we wel al de keuze voor lekkere, plantaardige mogelijkheden. We voelen dan ook weinig weerstand hierrond. Meer zelfs, er zijn nu al afdelingen die volledig willen schakelen naar 100% plantaardig.

3. Transparante communicatie

Personeelsleden begrijpen ook dat we niemand verplichten om vegetariër of veganist te worden. Je eet wat je wil, behalve op die enkele keren per jaar dat je van de personeelscatering eet, dan kan je alleen kiezen uit het lekkere plantaardige aanbod. We maken helder dat klimaatneutraliteit niet uit de lucht komt vallen, dat dát de reden is waarom we kiezen voor plantaardig. Ook dat zorgt voor minder weerstand, meer draagvlak.

4. Doelgroep met grootste potentieel

We richten ons in communicatie niét op de activisten, of op wie al goed bezig is. Die moeten niet meer overtuigd worden, die kunnen we eerder inzetten als ambassadeurs. Evenmin mikken we op wie zich afkeert van klimaatthema’s, of wie er geen energie voor voelt. Wel richten we ons op die grote middenmoot die weet dat er een probleem is maar het toch nog moeilijk vindt om het eigen gedrag aan te passen. Die plantaardig eten niet afwijst, maar er weinig over weet. Als je die grote groep een stapje verder krijgt, is de impact veel groter. Het is beter om 1.000 flexitariërs te creëren dan twee die-hard vegans.

5. Een positief verhaal

Ik heb er altijd over gewaakt om positief te communiceren over plantaardig eten: deze alternatieven zijn lekker, smakelijk, gezond. We nodigen mensen uit om eens te proeven, zonder te dwingen. En we slaan hen niet om de oren met boodschappen die van vlees de grote boosdoener maken

6. Opvallende eyecatchers

Wij vertaalden in onze klimaatcommunicatie die grote aandachtspunten van het klimaatplan - mobiliteit, energie en voeding - naar drie olifanten. Die zijn letterlijk groot, je kan er niet rond. Er waren al affiches als teasers, en de grote kartonnen olifanten verhuizen nu van campus naar campus, daar blijven ze telkens enkele weken staan. Voor deze communicatie schakelen we natuurlijk ook onze studenten in, binnen verschillende vakken en richtingen: ze maken strategie, bedenken nieuwe campagne-ideeën, creëren visuele uitwerkingen … Ook zo begint ons klimaatplan meer en meer te leven.”

“Elke kleine stap vooruit telt. En in dit geval is het dan ook nog eens een smakelijke stap.”

“In afwachting van de heropening blijven we enthousiast de positieve boodschap rond plantaardig eten verkondigen. Geen radicale verandering preken, niets verplichten. Maar de weg ernaartoe makkelijker maken, drempels wegnemen, aanbod creëren. Elke kleine stap vooruit telt. En in dit geval is het dan ook nog eens een smakelijke stap.”