Iedereen mee
Verschillende doelgroepen betrekken bij jouw klimaatactie
De klimaattransitie moet sociaal zijn, wordt wel eens gezegd. Maar wat betekent dat precies? Hoe krijg je iedereen betrokken? En hoe ontwikkel je een klimaatactie die rechtvaardig is en iedereen inspireert? Gouden regels bestaan niet, maar we helpen je graag op weg.
Iedereen meekrijgen, wat betekent dat?
Kort gezegd: oog hebben voor verschillen tussen mensen. Iemand die landelijk woont heeft andere mobiliteitsnoden dan iemand in de stad. Het energiezuinig maken van je woning lukt wellicht makkelijker als je meer financiële middelen hebt.
Ook leeftijd, culturele achtergrond, politieke overtuiging, waarden en taalgebruik bepalen hoe mensen naar klimaatuitdagingen én -oplossingen kijken. Zo zijn de gele hesjes niet perse tegen klimaatmaatregelen. Ze protesteren wél tegen maatregelen die als onrechtvaardig ervaren worden. Of nog: onderzoek toont aan dat mensen een klimaatboodschap sneller aanvaarden als die van iemand komt met gelijkaardige waarden.
Hoe kan je dan omgaan met deze grote diversiteit? Het is niet eenvoudig, maar dit is alvast een begin: (1) ken de drijfveren van je doelgroep en stem je acties en communicatie daarop af, (2) zet in op participatie om je doelgroep te begrijpen en betrekken, en (3) neem rechtvaardigheid mee als apart perspectief bij elke klimaatactie.
Hoe stem je je klimaatactie af op je doelgroep?
Mensen herkennen zich niet altijd in klimaatboodschappen en -acties. Dit is begrijpelijk gezien de diversiteit in de samenleving. Maar natuurlijk wil je wel dat jouw doelgroep betrokken raakt bij de actie die je voor, of beter nog, met hen ontwikkelt.
Vanuit onderzoek weten we dat we vaak handelen vanuit wat we al kennen en wat we als ‘waar’ beschouwen voor iedereen. Het is dus belangrijk dat we ons bewust zijn van deze bias en steeds onderzoeken wat de emoties, drijfveren, gewoontes en voorkeuren zijn van de mensen die we willen bereiken.
Door taal, woorden, metaforen, boodschappen, beelden, communicatiekanalen en acties af te stemmen op de mens achter je doelgroep, creëer je een hogere betrokkenheid bij jou actie. Hierbij onderzoek je hoe klimaatmaatregelen hun problemen helpen oplossen. Dit is fundamenteel anders dan simpelweg zoeken naar manieren om je klimaatoplossing beter te verkopen.
Participatie: meer dan ‘meedenken’?
Het Good Move-plan in Brussel leidde tot heel wat ontvlambare situaties. Ondanks de sterke nadruk op participatie en de brede betrokkenheid van diverse doelgroepen tijdens de voorbereiding van het nieuwe circulatieplan, bleek participatie geen eenvoudige opgave.
Participatie kent verschillende gradaties. Volgens de klassieke participatieladder van Arnstein omvat het informeren, raadplegen, adviseren, coproduceren en meebeslissen. Echte participatie is meer dan vragen naar meningen en inspraak bieden. Het geeft de mogelijkheid om actief engagementen op te nemen bij het uitvoeren van de klimaatactie. Wie mee nadenkt over het grotere beeld en mogelijke oplossingen, is achteraf ook meer bereid om ze daadwerkelijk mee uit te voeren.
Zo kan je burgers betrekken bij de herinrichting van de straat en hen tegelijk vragen: wie is bereid om de groenzones mee te onderhouden, wie wil ook op eigen terrein ontharden of overschakelen op deelmobilliteit zodat er meer publieke ruimte komt voor vergroening?
Wanneer kan participatie werken?
Participatie is meer dan inspraak. Het is een open proces waarbij je meningen uitwisselt maar ook mag verschillen van waarden en wereldbeelden.
Dit vraagt bij iedereen openheid. Sta je open voor nieuwe perspectieven en oplossingen? Is er voldoende tijd en vertrouwen om meningen uit te wisselen of van mening te verschillen? Participatie is zinvol als alle partijen bereid zijn hun belangen te verbinden in gemeenschappelijke doelstellingen en acties. Dit vergt bij iedereen een win-win-mindset. Gevoel van verlies kan leiden tot polarisatie en conflict.
Mensen interpreteren daarnaast informatie en expertise selectief en subjectief. En ze kijken naar anderen om hun eigen mening en gedrag te bepalen. Wil je de slaagkansen van participatie vergroten? Denk dan goed na over je communicatie, de framing die je hanteert, wie je meeneemt in het proces, en welke werkvormen je gebruikt.
Naar een rechtvaardigheidsperspectief voor alle klimaatacties?
Huizen isoleren, de overstap naar groene energie, stormmuren op zeedijken, investeringen in openbaar vervoer en deelmobiliteit … klimaatmaatregelen kosten geld. Wie betaalt dat? De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in Nederland publiceerde een analyse over hoe deze kosten rechtvaardig verdeeld kunnen worden. Want een rechtvaardige verdeling kan het draagvlak voor klimaatacties verhogen.
Er zijn verschillende manieren om te kijken naar rechtvaardigheid. Bijvoorbeeld: de vervuiler betaalt, de verduurzamer verdient, mensen met meer vermogen dragen een groter deel van de kosten, mensen in de meest kwetsbare posities gaan er niet op achteruit, maximaal realiseren van de klimaatdoelstellingen …
Er is echter geen 'gouden standaard': dé meest rechtvaardige verdeling bestaat niet. Net daarom is het volgens de WRR zo belangrijk om burgers en alle betrokkenen de kans te geven hun perspectief in te brengen. Gebeurt dit op een transparante en zorgvuldige manier, dan is de kans groter dat de verdeling van de klimaatkosten als rechtvaardig ervaren worden.
Rechtvaardigheid én betrokkenheid van alle belanghebbenden moeten dus expliciet van bij de start een onderdeel zijn van jouw klimaatbeleid en -actie.
Alle tools en inspiratie over dit thema
Iedereen mee
Climate Visuals
Toolbox Service Design
‘All we can save’ Circles
Online burgerparticipatie
VRT-Woordenlijst inclusief taalgebruik
VVSG 45 methodieken voor lokale beleidsparticipatie
InsideOut: over goede klimaatgesprekken
De 6 klimaatfamilies in Frankrijk
